Gdy dojdzie do wypadku, w którym jest zabity lub ranny sytuacja jest jasna – badanie trzeźwości kierowcy jest obligatoryjne. W takich sytuacjach kodeks drogowy (art. 129k ustawy Prawo o Ruchu Drogowym) przewiduje konieczność wykonania badania zawartości alkoholu w organizmach wszystkich kierujących. Badaniu mogą zostać poddane także inne osoby, jeśli są uzasadnione powody, by przypuszczać, że mogły one kierować pojazdem, np. kierowca i pasażer postanowili zamienić się miejscami. Regułą jest także badanie uczestników kolizji w sytuacji, kiedy jeden z nich ma zastrzeżenia co do trzeźwości innych.
Wystarczy podejrzenie policjanta
Jednak trzeźwość kierowców sprawdza się nie tylko po wystąpieniu zdarzenia drogowego. Funkcjonariusz ma prawo do przeprowadzenia pomiaru alkomatem każdego kierowcy, którego trzeźwość wydaje się podejrzana. Może więc poprosić nas o „dmuchnięcie w alkomat” podczas rutynowej kontroli drogowej.
Pomiar w wydychanym powietrzu
Podstawowym narzędziem służącym do wykonania badania trzeźwości są elektroniczne urządzenia do pomiaru zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, tzw. alkomaty. Prawo dopuszcza dwa typy urządzeń: wykorzystujące spektrometrię w podczerwieni lub zjawisko utleniania elektrochemicznego, zwanego „analizatorem wydechu”. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 28 grudnia 2018 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie precyzyjnie reguluje sposób wykonania pomiaru każdym z wymienionych typów urządzeń. Na przykład badanie analizatorem wydechu nie przeprowadza się przed upływem 15 minut od chwili zakończenia spożywania alkoholu, palenia wyrobów tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobów tytoniowych, palenia papierosów elektronicznych lub używania wyrobów tytoniowych bezdymnych przez osobę badaną. W przypadku dokonania pierwszego pomiaru analizatorem wydechu i uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm3, dokonuje się drugiego pomiaru po upływie 15 minut. Rozporządzenie mówi też o sytuacji, że kierowca, pomimo przeprowadzenia badania wydychanego powietrza, ma prawo zażądać badania krwi. Może również odmówić badania alkomatem i prosić o wykonanie badania trzeźwości metodą pobrania krwi w sytuacji, gdy badanie zagraża jego zdrowiu, np. choruje na astmę.
Jak przeprowadza się badanie krwi?
Badanie krwi pobranej z żyły osoby badanej polega na przeprowadzeniu co najmniej dwóch analiz laboratoryjnych. Krew do badania pobiera się do dwóch probówek, w objętości co najmniej po 5 ccm do każdej z nich, z zachowaniem odpowiednich warunków. Krew pobrana do badania może być transportowana nie dłużej niż 72 godziny od momentu pobrania w temperaturze od 0°C do 25°C. Może się jednak zdarzyć tak, że lekarz odmówi pobrania krwi do badania. Taka sytuacja może wystąpić w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pobranie krwi może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia osoby badanej.
Dokładniejsze badanie laboratoryjne
Zarówno pomiar alkomatem jak i wynik badania krwi stanowią dla sądu wiarygodny dowód. Pamiętajmy jednak, że badanie krwi jest dokładniejsze. Alkomaty zarówno te przenośne jak i stacjonarne mogą ulec awarii. Dlatego osoby mającym pełne przekonanie co do stanu swojej trzeźwości mają prawo wyboru i możliwość wykonania laboratoryjnego badanie zawartości alkoholu we krwi.
Czy kierowca ma prawo odmówić badania trzeźwości?
W sytuacji, gdy kierowca odmówi dmuchania w alkomat lub poddania się zabiegowi pobrania krwi policjant informuje osobę o procedurze pobrania krwi mino braku jej zgody (art. 129i ust 3 i art. 129j ust. 4 cyt. ustawy). Warunki i sposób badań na zawartość alkoholu w organizmie u kierującego pojazdem określa ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t. j. z 2012 r. Dz. U. poz. 1356, ze zm.). Jeżeli swoim zachowaniem osoba utrudnia bądź uniemożliwia dokonanie takiego zabiegu, policjant może użyć środka przymusu bezpośredniego w postaci siły fizycznej (art. 16 ust. 1 ustawy o Policji w zw. z art. 11 pkt 1, ustawy z dnia 24 maja 2013 r.o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. poz. 628). Prawo zatem wymaga od kierującego pojazdem poddania się badaniu na zawartość alkoholu w organizmie.
Stan po użyciu alkoholu a stan nietrzeźwości
Jeśli stężenie alkoholu we krwi zawiera się między 0,2 i 0,5 promila (bądź od 0,1 do 0,25 mg w 1 dm3 wydychanego powietrza) to jest to stan po spożyciu alkoholu. Stan nietrzeźwości w rozumieniu kodeksu karnego zachodzi, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Areszt, kara finansowa, a nawet zatrzymanie auta
Kto kieruje pojazdem w stanie po użyciu alkoholu, popełnia wykroczenie zagrożone karę aresztu, grzywną do 5000 zł i czasowym zatrzymaniem prawa jazdy. Sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
Za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości sąd może orzec karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Oprócz tego sąd obligatoryjnie orzeka zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych określonego rodzaju na okres od 1 roku do lat 10. Jeśli kierując pojazdem w stanie nietrzeźwości sprawca spowodował wypadek, w którym są zabici lub ranni, sąd może orzec dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Powyżej pół promila to przestępstwo
Jazda w stanie nietrzeźwości traktowana jest jak przestępstwo. Może być więc popełnione w każdym miejscu, w którym odbywa się ruch pojazdów. To oznacza, że za jazdę w stanie nietrzeźwości poza drogami publicznymi (np. po własnej łące), odpowiadamy tak, jakbyśmy poruszali się drogą krajową. Odpowiedzialność za jazdę w stanie nietrzeźwości może ponosić nie tylko osoba kierująca pojazdem, ale również współsprawca, podżegacz lub pomocnik. Pasażer lub każda inna osoba zachęcająca lub godząca się na picie alkoholu przez kierowcę, a następnie dopuszczająca go do prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości popełnia przestępstwo w formie podżegania lub pomocnictwa (art. 178a).
Gdy dojdzie w stanie nietrzeźwości dojdzie do spowodowania wypadku, w którym są zabici lub ranni, sąd wobec kierowcy orzeka również świadczenie pieniężne na rzecz instytucji lub organizacji społecznej zajmujących się pomocą ofiarom wypadków drogowych. Ponadto, w przypadku zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia bądź ograniczenia wolności, istnieje również możliwość orzeczenia środka karnego przewidzianego w art. 44 § 2 k.k., tj. przepadku pojazdu jako narzędzia służącego do popełnienia przestępstwa.